Edward Wołoszyn
Początki Zespołu Szkół im. gen. Władysława Sikorskiego w Rudniku
Źródłami wiedzy o szkolnictwie przed pierwszą wojną światową są corocznie wydawane Szematyzmy Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim, Dzienniki Urzędowe c.k. Rady Szkolnej Krajowej w Galicji i Dzienniki Ustaw i Rozporządzeń Krajowych dla Królestwa Galicji i Lodomerii wraz z Wielkim Księstwem Krakowskim. Materiały archiwalne są rozrzucone po trzech archiwach państwowych: w Przemyślu, Rzeszowie i Kielcach (oddział w Sandomierzu). W literaturze dotyczącej historii Rudnika wspominano bardzo różne daty założenia Seminarium (rozrzut dat od 1906 do 1912).
W dzieje miasta Rudnik nad Sanem wpisana jest historia naszej szkoły. Budynek, w którym znajduje się obecnie Zespół Szkół, został wzniesiony w roku 1908. Zespół Szkół to najstarsza szkoła średnia w powiecie niżańskim, a jedna z najstarszych w Polsce południowo-wschodniej kształcąca w różnych zawodach i istniejąca nieprzerwanie do dzisiaj w jednym budynku szkolnym.
Szkoła (jako państwowa) istnieje od 1908. Minister Wyznań i Oświaty „reskryptem z dnia 21 października 1908 (l. 38.368) zezwolił na otwarcie państwowego seminarium nauczycielskiego męskiego w mieście Rudniku w okręgu niskim, z językiem wykładowym polskim, począwszy od bieżącego roku szkolnego.” [Dziennik Urzędowy c.k. Rady Szkolnej Krajowej w Galicyi, rocznik 1908, s. 444] Szkoła zaczęła działalność wcześniej – 30 lutego 1908 r. otwarto uroczyście Męskie Seminarium nauczycielskie w Rudniku [Archiwa Rady Szkolnej Okręgowej w Nisku]. Z powodu niewykończenia budynku szkoły umieszczono ją tymczasowo w starej plebani.
Równolegle działała Szkoła Zawodowa Dokształcająca (która w latach międzywojennych przyjęła imię Tadeusza Kościuszki). Uczyła takich zawodów jak bednarz, stolarz, koszykarz. Później wprowadzono zawody metalowe. Dla porównania - Liceum w Nisku istnieje od 1912 roku – o Stalowej Woli nie wspominając (miasto jeszcze nie istniało).
Starania o utworzenie szkoły podjęto kilka lat wcześniej. W 1907 roku hrabia Tarnowski przekazał 4 ha ziemi na rzecz seminarium. Po wielu zabiegach udało się uzyskać zezwolenie w Sejmie Lwowskim na utworzenie szkoły. Podjęto też starania co do założenia szkoły zawodowej. Rudnik według Kompletnego Skorowidzu miejscowości w Galicji i Bukowinie z 1909 roku liczył 3366 mieszkańców, właścicielem obszaru dworskiego była Róża hrabina Tarnowska. W mieście istniała 5 klasowa szkoła podstawowa.
Seminariów w Galicji było 13. Podzielone były na dwie kategorie (na mocy Rozporządzenia Rady Szkolnej Krajowej z 30 lipca 1909 r.) Dla jednej ustalono plan naukowy o kierunku językowo-rysunkowym - w seminariach w Krakowie, Tarnowie, Rzeszowie, Lwowie, Stanisławowie i Tarnopolu. Natomiast dla drugich plan naukowy o kierunku przyrodniczo-gospodarskim - w Kętach, Starym Sączu, Krośnie, Sokalu, Samborze, Rudniku i Zaleszczykach.
Kierownikiem prowadzącym, a później pierwszym dyrektorem, został Wiktor Doleżan, przeniesiony z c.k. Seminarium Nauczycielskiego Męskiego z Tarnowa. „Pan Kierownik c.k. Ministerstwa Wyznań i Oświaty poruczył Wiktorowi Doleżanowi, nauczycielowi głównemu c.k. seminarium nauczycielskiego męskiego w Tarnowie, kierownictwo c.k seminarium nauczycielskiego męskiego w Rudniku.” [Dz. U. C.k. Rady Szkolnej, 1909, s. 39] Oprócz kierownika, który był nauczycielem głównym, w szkole uczyli Teofil Nieger, Władysław Cichocki, Józef Prokop, Jan Hrehorowicz, Karol Zimmermann. W roku szkolnym 1908/1909 zapisało się na kurs przygotowawczy 53, a do klasy pierwszej 52 uczniów.
Od 1912 roku dyrektorem był Józef Zagrodzki. W seminarium uczyli wtedy ks. Józef Jałowy, Józef Godzień, Alojzy Komperda, Józef Prokop, Stefan Trznadel, Stefan Novak, Mikołaj Sitnicki, Adam Czerban (nauczyciel muzyki), Karol Zimmerman i Franciszek Hernich (dr, docent stomatologii i higieny).
Od 1916 roku dyrektorem szkoły zostaje Leonard Lasocki. Następni dyrektorzy to: Mieczysław Czajkowski 1932-1935, inż. Eugeniusz Sanojca 01.02.1935 do 1939 r., Józef Sozański p.o. 1939 r. do 1946 r., inż. Eugeniusz Sanojca (po powrocie z niewoli) 01.02.1946 r. do 1961 r., inż. Czesław Boryczko 1961 do 31.08.1974 r., mgr Lechosław Kowalewski 1974-1975, mgr inż. Marian Domański 1975-1976, inż. Henryk Sudoł 1976-1978, mgr Ignacy Wojnarowski (Zespół Szkół z LO) 1978-1981, mgr inż. Henryk Sudoł (po rozwiązaniu Zespołu Szkół po raz drugi) 1978-1984 i mgr Janusz Borski od 01.09.1984 r. do 31. 08. 2006 r.
W budynku szkolnym ulokowano Seminarium Nauczycielskie Męskie, a obok niego prywatne Seminarium Żeńskie. W 1932 r. została przeniesiona do Rudnika ze Lwowa Zawodowa Szkoła Koszykarska. Od 1935 r. istniała Państwowa Szkoła Przemysłu Drzewnego, przed samą wojną Państwowa Szkoła Stolarska. Podczas okupacji w Rudniku pracowały Państwowe Szkoły Rzemieślnicze. Po wojnie zmieniały się nazwy szkół, ale cały czas dominowały w nich kierunki mechaniczne i drzewne.
Pierwsza matura w szkole odbyła się w 1912 roku. Przystąpiło do niej 22 uczniów. Zdało 18, było 4 poprawki. Ostatecznie wszyscy zostali uznani za dojrzałych. [Dz. U. c.k. Rady Szkolnej, rocznik 1912, s. 408] W szkole w klasie I był 33 uczniów, w drugiej 32, w trzeciej 32, a w czwartej 22. Miejmy nadzieję, że podobne będą wyniki nowej matury w technikum.
W szkole zachowało się wiele pamiątek, najciekawsze z nich to sztandar seminarium z 1925 roku (z gwoździami wielu osobistości, np. Ministra Wojny gen. Władysława Sikorskiego – patron szkoły od 1990 r., czy gen. Józefa Hellera), sztandar szkoły z 1939 (ówczesnych Państwowych Szkół Rzemieślniczych) i tablica pamiątkowa z 1925 roku upamiętniająca uczniów poległych w walkach o niepodległość Polski. Wielu z nich poniosło śmierć w wojnie polsko-sowieckiej w 1920 roku (w decydującym momencie bitwy warszawskiej). Bardzo bogate jest archiwum szkoły. Można tam znaleźć listy uczniów i dzienniki od początku jej istnienia. Odpisy dyplomów zawodowych, aktów urodzenia (nawet z początków wieku XX) czy dokumentację pedagogiczną. Do najciekawszych na przykład należą dzienniki lekcyjne z czasów II wojny światowej.
Z wielu setek wzmianek w dokumentach archiwalnych wyłania się niezwykle złożona i bogata historia szkoły. Opisana zostanie ona dokładnie w powstającej monografii – z okazji zbliżającej się rocznicy.
Opracował Edward Wołoszyn
